ساقی باذل، سبک و مضمون ساقی نامه باذل مشهدی در حمله حیدری

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار گروه زبان وادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

ساقی‌نامه از انواع شعر غنایی است که شاعر با مخاطب قرار دادن ساقی، مضامینی را در بی‌اعتباری دنیا، جفای روزگار، غنیمت شمردن فرصت و پند و اندرز و حکمت بیان میکند. باذل مشهدی که در قرن دوازدهم به تقلید از شاهنامه فردوسی، زندگی و جنگهای پیامبر (ص) و رشادتهای علی (ع) را در منظومه حمله حیدری به نظم در آورده است، در شروع و تلاقی داستانها، ابیاتی در قالب مثنوی و بحر متقارب (دو ویژگی ساقی‌نامه) سروده است. در این مقاله تلاش شده است تا با تامل و بررسی ابیات این منظومه، به این سوال پاسخ داده شود که: سبک ساقی‌نامه باذل چیست و الگوبرداری از شاعران گذشته و شگردهای وی در به‌کارگیری و بهره‌مندی از این ساقی‌نامه‌ها چگونه است؟ ساختار نحوی کلام باذل در این ساقی‌نامه‌ها آمیزه‌ای از زبان حماسی و غنایی است که زبان حماسی فردوسی، تعلیمی سعدی و غنایی نظامی و عامیانه سبک هندی را تداعی میکند. لغات و ترکیبها بیشتر غنایی است. اندیشه‌های بلند و مضامین حکمت-آمیز رگه‌های تفکر ساقی‌نامه‌های او را میسازد. از جهت ادبیت کلام نیز مختصات سبک فردی باذل بر پایه تقلید استوار است اما تعابیر و ترکیباتی نونیز ابداع کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Bastard butler, style and theme of Mashhad idiot butler in Heydari's attack

نویسنده [English]

  • ali balaghi
Assistant Professor, Department of Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Saghinameh is one of the types of lyrical poems in which the poet, by addressing Saqi, expresses themes in discrediting the world, persecuting the times, seizing opportunities, advice and wisdom. Bazel Mashhadi, who in the twelfth century, imitating Ferdowsi's Shahnameh, has arranged the life and wars of the Prophet (PBUH) and the bravery of Ali (AS) in the system of Heydari's attack, at the beginning and intersection of the stories, verses in the form of Masnavi and the convergent sea ( Two features of Saqinameh) is composed. In this article, an attempt has been made to answer the question: what is the style of the poor butler and by modeling the poets of the past and his tricks in using and benefiting from these poems by reflecting and examining the verses of this poem? How is that? The syntactic structure of the vulgar words in these butts is a mixture of epic and lyrical language that evokes the epic language of Ferdowsi, Saadi's teaching and military and folk lyrical Indian style. Words and combinations are more lyrical. Long thoughts and wise themes form the veins of his butler's thinking. In terms of the literature of theology, the characteristics of the vulgar individual style are based on imitation, but he has also invented interpretations and combinations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saghinameh
  • Heydari attack
  • Bazel Mashhadi
  • style and theme

مراجع

  • قرآن کریم
  • ابوالقاسمی، سیده مریم (1386). «تأملی بر ساقی­نامه حکیم فغفور گیلانی»، مجله شناخت، شماره 54، صص 18-1.
  • باذل مشهدی، میرزا محمدرفیع. حمله حیدری؛ نسخه خطی سپهسالار(مدرسه عالی شهید مطهری)، ش1023.
  • پورنامداریان، تقی (1380). در سایه آفتاب؛ تهران، انتشارات سخن.
  • جوکار، منوچهر (1385). «ملاحظاتی در ساختار ساقی­نامه با تأکید بر دو نمونه گذشته و معاصر»، پژوهش‌های ادبی، ش 12 و 13، صص 121-99.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1370). لغتنامه دهخدا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • رضایی، احترام (1390). ساقی‌نامه در شعر فارسی؛ تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • رهی معیری، محمد حسن (1329). «ساقی­نامه­ها»، دانش، ش 16، صص228-221.
  • شمیسا، سیروس (1389). انواع ادبی؛ تهران: میترا.
  • شمیسا، سیروس (1379). سبک‌شناسی شعر؛ تهران: فردوس. چاپ ششم.
  • شمیسا، سیروس (1384). کلیات سبک‌شناسی، تهران: میترا.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372). صور خیال در شعر فارسی؛ تهران: آگاه.
  • شمشیرگرها، محبوبه (1389). «بررسی سبک­شناسانه حماسه­های دینی در ادب پارسی»، فصلنامه اندیشه­های ادبی، سال دوم، ش4، صص 35.
  • شیدا، شهرزاد (1349). «ساقی­نامه­ها در ادب فارسی»، نشریه فرهنگی و هنری رودکی، صص 35-30.
  • صفا، ذبیح‌الله (1387). تاریخ ادبیات در ایران؛ جلد پنجم، تهران: فردوس.
  • گلچین معانی، احمد (1359). تذکره پیمانه؛ مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  • فتوحی، محمود (1390). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها؛ تهران: انتشارات سخن.
  •  
  • فضیلت، محمود(1379). «سبک‌شناسی حمله حیدری راجی کرمانی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص380-361.
  • گودرزی، فرامرز(1354). «نظری بر شاهنامه و تأثیر آن بر ساقی‌نامه‌ها»، هنر و مردم، ش153، صص 79-117.
  • مقیسه، محمدحسن (1392). «درون‌مایه ساقی­نامه­ها»، بهارستان سخن، سال نهم ش 22، صص 160-141.
  • ملک ثابت، مهدی، و اصغر شهبازی(1393). «نقد زبان حماسی در حمله حیدری باذل مشهدی»، نشریه ادب و زبان دانشکده ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 17 ش 35، صص 345-379
  • نظامی گنجوی (1370). اسکندرنامه؛ به کوشش پژمان بختیاری، تهران: پگاه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار