گشتاری درتاثرات جامی از حافظ

نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسنده

عضوهیات علمی

چکیده

چکیده:
جامی ازشعرا وعرفای برجسته ایران درقرن نهم هجری است که آثارارزنده ای به نظم ونثرازوی برجای مانده است ودراین راستا کم وبیش از آثارمتقدمان خودچون سعدی،نظامی،عراقی و به ویژه حافظ وبخصوص درتهکمات تاثیر پذیرفته است. تهکُّم در لغت به معنی ریشخند است و در اصطلاح علم بدیع، نوعی طنز و انتقاد شدید است که در ظاهر کسی را می‌ستایند امّا در باطن، منظور تحقیر و توبیخ آن شخص می‌باشد. در دیوان اغلب شاعران تهکُم دیده می‌شود امّا به جرأت می‌توان گفت که تا حالا هیچ‌کس به استادی حافظ، از این صنعت ادبی برای کوبیدن مخالفان خود بهره نبرده است و هیچ کس نیز به استادی جامی در تقلید و به کارگیری این آرایه‌ی ادبی مبتنی بر سبک و سیاق حافظ، عمل ننموده است .حافظ از تهکّم برای کوبیدن مخالفان فکری و حکومتی خود و رواج افکار ملامتی و جامی نیز با همه‌ی حشمت و جاهش در نزد سلطان حسین بایقرا و وزیر دانشمندش، امیر علی شیر نوایی از آرایه‌ی تهکُّم برای بیان حقایق و کوبیدن زاهدان ریایی و رواج افکار نقشبندیه بهره برده است. در این تحقیق ضمن بیان دیدگاه‌های برخی از محققّان در مورد مشرب فکری حافظ و جامی، چهار مضمون مشترک در تهکّمات آن‌ها با عناوین اوّل بی فایدگی زهد خشک و دوّم ریاکاری و منافق بودن اکثر واعظان و زهّاد، سوّم، فریفته شدن زُهّاد به طاعات و عبادات خویش و ندیدن عیوبشان و چهارم ترجیح رندی بر زهد و صوفگیری ذکر گردیده است.

کلید واژه: تاثرات ـ جامی -غزل ـ حافظ

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Disputation Reffelection Jami of the Hafez

نویسنده [English]

  • naser farnia
چکیده [English]

Abstract
Tahakkom literally means mocking but in rhetoric terms means satire and sever criticism, which outwardly praises one, but inwardly humiliates and rebukes him/her. Tahakkom exists in most of poets’ works, but unquestionably, it can be claimed that no one but Hafez has used this literary figure of speech for flaying his opponents and no one but Jami has been dexterous in using this figure of speech based on Hafez’s style. Here a question raises about how can demonstrate that the mentioned claim is true? In answering this question firstly, we mention some similarities between Hafez and Jami’s love poems (ghazal); then we analyze existing Tahakkoms in their love poems.
Hafez used Tahakkom for criticizing his intellectual and governmental opponents and disseminating his blaming ideas. By the same token, Jami in spite of his privileged position by Soltan Hossien Bayghra and his wise vizier Amir Alishir Navayi, used Tahakkom for expressing realties, attacking hypocritical hermits and making Naghshbandiyeh ideas prevalent. In this research, not only some of the researchers’ views about Hafez and Jami’s disposition have been expressed, but also four common themes in their Tahakkoms following the first as uselessness of pharisaism, the second as the hypocrisy of most preachers and hermits, the third as hermits’ being deceived by their worship and ignoring their faults and the last as preference of slyness to asceticism and Sufism, have been mentioned.

Key Words: Tahakkom, ghazal, Hafez, Jami

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Refflection"
  • "Jami"
  • "Ghazal".'Hafez"