رابطة دلبستگی به خدا و تاب آوری با معناداری در زندگی معلمان

محمد حسین غفاری[1]

چکیده

هدف از این مطالعه تعیین رابطة دلبستگی به خدا و تاب آوری با معناداری زندگی در معلمان بود. جامعة آماری پژوهش همة دانشجویان مقطع تحصیلی کارشناسی پیوسته پردیس شهید مفتح دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 95-1394 بودند. نمونه شامل 100 دانشجو بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به صورت انتخاب تصادفی 25 نفر از ورودی های هر سال تحصیلی انجام شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه های دلبستگی به خدا اثر زهرا علیایی، سیامک سامانی و حجت الله فانی (1390)، تاب آوری اثر کانر و دیویدسون (2003) و معناداری زندگی اثر میشل اف. استگر، فریزر، اوشی و کالر (2006)جمع آوری شد. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار s22 و روش رگرسیون خطی چندگانه مورد تجزیه و تحلیل واقع گردید. نتایج نشان داد که میان دلبستگی به خدا و معناداری زندگی معناداری مثبت و مستقیم وجود دارد (01/0P<)، همچنین میان تاب آوری و معناداری زندگی نیز رابطه ای مثبت و مستقیم برقرار است (01/0P<).

کلید واژگان: دلبستگی به خدا، تاب آوری، معناداری زندگی.

1. مقدمه

کرک پاتریک[2] (1999)یکی از نظریه پردازان در زمینه دلبستگی به خدا[3]، این نوع دلبستگی را، دلبستگی به مراقب اولیه در دوران کودکی که با گذشت زمان و در چهارچوب نظام های دیگر همانند دلبستگی به خداو وطن ادامه می یابد تعریف می کند. همچنین آینسورث[4] (1987)چهار ملاک برای دلبستگی به خدا برمی شمارد که از این موارد، دو مورد در مورد خداوند صدق می کند؛ یکی اینکه خدا مبنای امنیت برای افراد است، هنگامی که دچار استرس و آشفتگی روانی می شوند و دیگر اینکه خدا منبع مطمئنی برای اکتشاف در محیط اطراف می باشد. همچنین وی معتقد است خدا از یک سو سبب شکل گیری رفتارهای دلبستگی مآبانه، مانند نزدیک شدن به دیگران و از سوی دیگر سبب برانگیختن واکنش های خصمانه مانند غم و اندوه در افراد می شود. به نظر می رسد از نظرگاه روان شناسی می توان خدا را به عنوان موضوع دلبستگی در نظر گرفت که به انسان آرامش و ایمنی می بخشد (کرک پاتریک، 1999؛ روات و کرک پاتریک[5]، 2004). کرک پاتریک (1999) اعتقاد دارد که دلبستگی مضطرب –اجتنابی با خدا در نهایت باعث بی اعتقادی و ترک مذهب فرد می شود. لو و سیم[6] (2003) بر این باورند که داشتن دلبستگی ایمن به افزایش ویژگی های روان شناختی و عواطف مثبت مانند امید و خوش بینی به ویژه در موقعیت های دشوار زندگی منجر می شود، زیرا احساس می کند تکیه گاه ایمن و قدرتمندی دارد که از او حمایت می کند (به نقل از نصیری و لطیفیان، 1386). از منظر بک[7] (2006)، افرادی که دلبستگی بیشتری به خدا دارند و این دلبستگی از نوع ایمن است، کمتر دچار تنش و افسردگی می شوند و از احساس رضایت و صمیمیت بیشتری برخوردار هستند. تاب آوری[8]، فرآیند توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با داشتن موقعیت تهدید کننده تعریف شده است(گارمزی و ماسن[9]، 1991).همچنین تاب آوری را می توان عاملی در نظرگرفت که افراد را؛ در رویارویی با سختی های زندگی یاری می دهد (ایزدیان، امیری، جهرمی و حمیدی، 2010)، افسردگی آنان را کاهش می دهد (وایت، درایور و وارن[10]، 2010) و امکان سازش با درد را به عنوان یک توانایی به آن ها ارزانی می دارد (اسمیت، تولی، مونتاگیو، روبینسون کاسپر و پائول[11]، 2009). تاب آوری از مشکلات روان شناختی در جوانان پیشگیری می کند و از آن ها در برابر تاثیرات روانی حوادث مشکل زا محافظت می کند (پینکارت[12]، 2009). کامپر[13](1999) اعتقاد دارد که تاب آوری با خصوصیات شخصیتی از قبیل شوخ طبعی، شادی، خردمندی، همدلی، کفایت عقلانی و هدفمندی زندگی در ارتباط است و ساختاری پیچیده از جریان های مرتبط به هم است که می بایست به صورت جداگانه ای بررسی و مورد مطالعه قرار گیرد. مقاومت موفقیت آمیز افراد در برابر موقعیت های چالش برانگیز، مانند آنچه والدین کودکان عقب مانده ذهنی با آن رو به رو هستند، باعث می شود افراد علیرغم مواجهه با استرس های مزمن و تنیدگی ها از آثار نامطلوب آن کاسته و سلامت روانی خود را حفظ کنند.این مسئله به معنای تاب آوری تعبیر و مورد استفاده قرار گرفته است (فرایبورگ، بارلوگ و مارتینوسن[14]، 2005). ادراک نظم، انسجام و هدف در هستی و دنبال کردن اهداف ارزشمند و نیل به آن ها همراه با حس رضایتمندی معناداری در زندگی[15] خوانده می شود ( رکر[16]، 2000). این اصطلاح شامل دو مولفه داشتن معنا در زندگی و تلاش برای جستجوی معنا است. داشتن معنا در زندگی به حالتی اطلاق می شود که بر اساس آن دریافت شخص از تجارب زندگی بر این حس متکی است که رویدادهای زندگی هدفمند هستند و در راستای آن هدف شکل می گیرند. در حالی که تلاش برای جست و جوی معنا به فعالیت و شدت تمایل افراد به یافتن، ساختن و یا بحث در مورد معنای زندگی اطلاق می شود (استجر، فرازیر، اوشی و کالر[17]، 2006). هر دو مولفه در بهداشت روانی و جسمی موثر است، اما داشتن معنا در زندگی توجه بیشتری را به خود جلب می کند و به نظر می رسد ارتباط قوی تری با سلامت جسمی و روانی داشته باشد (استجر، کاشدان، سولیوان و لورنتز[18]، 2008). از نظرگاه روان شناسی بین کسانی که زندگی را معنادار ادراک می کنند و کسانی که مفهوم و مبنایی برای آن قایل نیستند تفاوت های بسیاری وجود دارد. افراد با سطوح بالای معناداری در هنگام رویارویی با مسائل روزمره، فقط بر جنبه های مشخصی از مشکل تمرکز می کنند، درحالی که اشخاص با سطوح پایین معنا در زندگی، به محدود بودن زمان به عنوان مشکلی بزرگ می نگرند و مشکلات فعلی را با احتمال نرسیدن به اهداف آینده پیوند می دهند. به این ترتیب، شخصی که سطوح بالاتری از معناداری در زندگی را تجربهمی کند، قادر به رویارویی با شرایط سخت هستند؛ رضایت شخصی بالایی دارند و احساس کامیابی می کنند. (کیم، لی، یو، لی و پیگ[19]، 2005). تیلیون و بلوگمیدی[20](2009) به بررسی ارتباط مذهب، معناداری زندگی و بهزیستی ذهنی در میان دانشجویان پرداختند. نتایج نشان داد عقاید مذهبی و نوع دوستی به صورتی معنادار در ایجاد حس معنی در زندگی موثر هستند. همچنین هیل و پارگامنت[21](2003)معتقدند معنویت و ارتباط با خدا به افراد احساس داشتن جهت و معنا در زندگی می دهد. کیم[22] و همکاران (2005)نیز معتقد هستند بین تاب آوری و معناداری زندگی رابطه وجود دارد و افزایش معناداری زندگی نه فقط به فرد در غلبه بر ناسازگاری ها کمک می کند، بلکه به بهبود رضایت شخص از زندگی نیز منجر می شود. پژوهش هایی نیز در مورد رابطه بین این متغیرها انجام شده اند، به طور مثال،جناآبادی و سابقی (1393)در پژوهشی بر روی 125 نفر از والدین کودکان کم توان ذهنی شهر زاهدان، مشاهده کردند که میان دلبستگی به خدا و معناداری زندگی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. سراج زاده و حیمی (1392)در پژوهشی بر روی 372 نفر از دانشجویان دانشگاه خوارزمی تهران، مشاهده کردند که میان دینداری و معناداری زندگی رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد، در میان مقالات خارجی نیز اوان ام. کلی من و جنا کی. بی ور (2013)در پژوهشی مشاهده کردند که جست و جوی معنا در زندگی موجب تاب آوری در برابر خودکشی شده است. ژاله رفاهی، بهمن بهمنی، احمد نیّری و رمضان نیّری (2015)در پژوهشی بر روی 330 دانشجوی متأهل مشاهده کردند که میان دلبستگی به خدا و سبک های شناختی با سلامت روان در زندگی رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد. سید عبدالقاسم مهری نجاد، مهدیه ترصافی و سارا رجبی مقدم (2015)در پژوهشی بر روی 200 دانشجوی 27-18 ساله دختر و پسر مشاهده کردند که تاب آوری در زندگی موجب دلبستگی به خدا می شود. خدابخشی و خدایی (2011)در پژوهشی بر روی 200 دانشجوی ورزشکار و غیر ورزشکار پسر مشاهده کردند که میان تاب آوری و سلامت روان در زندگی همبستگی مثبت و مستقیمی وجود دارد.اما رابطه بین این متغیرها در جامعه معلمان مورد بررسی قرار نگرفته است، از سویی دیگر،یکی از وظایف حرفه ی معلمی در سراسر جهان معنادار ساختن زندگی برای دانش آموزان است؛ این رسالت به درستی انجام نمی شود مگر آنکه معلمان خود زندگی را معنادار درک کنند؛ معنای زندگی عاملی نامحسوس بوده و می بایست به دنبال ابزارهایی مناسب برای سنجش آن بود. بدین منظور انجام پژوهشی جهت پاسخ گویی به این سوال که «آیا دلبستگی به خدا و تاب آوری می توانند معیارهایی مناسب برای سنجش معناداری زندگی معلمان باشند یا خیر؟» ضروری به نظر می رسد. با توجه به مطالب مطرح شده در بالا هدف از این پژوهش بررسی دو فرضیه زیر است: الف) دلبستگی به خدا پیش بینی کننده معناداری زندگی معلمان است، ب) تاب آوری پیش بینی کننده معناداری زندگی معلمان است.

2. روش

این پژوهش از نوع همبستگی است که در آن ارتباط بین متغیرهای دلبستگی به خدا و تاب آوری با معناداری در زندگی معلمان مورد بررسی قرار گرفت. جامعه پژوهش همه دانشجویان مقطع کارشناسی پیوسته پردیس شهید مفتحِ دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 95– 1394 بود. نمونه این پژوهش شامل 100 دانشجوی پسر بود که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به صورت انتخاب تصادفی 25 نفر از ورودی های هر سال تحصیلی انجام شد.

3. ابزارها

پرسشنامه دلبستگی به خدا[23](AGI). این مقیاس یک مقیاس 28 گویه ای است که بک و مک دونالد[24] آن را در سال 2004 به منظور سنجش علاقه مندی افراد به خدا ساختند و زهرا علیایی، سیامک سامانی و حجت الله فانی (1390) آن را برای استفاده در ایران بازطراحی و به صورت یک مقیاس 24 گویه ای درآورده اند.این مقیاس دارای 4 خرده مقیاس توجه به خدا، اعتماد در مقابل عدم اعتماد، توکل وارتباط با خدا است. هر یک از سوالات این آزمون توصیف کوتاهی از چگونگی رابطه دلبستگی فرد نسبت به خدا ارائه می کند. آزمودنی درجه تطابق هر جمله را با حالات و تجربیات خود در رابطه با خدا، روی یک مقیاس 5 درجه ای لیکرت که از کاملا مخالفم (1)تا کاملا موافقم (5)درجه بندی شده است، مشخص می کند. در تحقیقات انجام شده روایی پرسشنامه مذکور با پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت[25] (1967)مورد بررسی قرار گرفت و روایی آن تایید شد و پایایی آن به شیوه بازآزمایی برای پرسشنامه مذکور عدد 58/0 حاصل شد، پایایی زیرمقیاس های پرسشنامه مذکور برای عوامل؛ توجه به خدا 64/0، اعتماد در مقابل عدم اعتماد 63/0، توکل 12/0- و ارتباط با خدا 80/0 گزارش شده است.

پرسشنامه تاب آوری[26](CD-RIS).این مقیاس یک مقیاس 25 گویه ای است که کانر و دیویدسون[27] آن را در سال 2005 به منظور سنجش میزان تاب آوری افراد ساختند که قادر به تفکیک افراد تاب آور از افراد غیر تاب آور در گروه های بالینی و غیر بالینی بوده و می تواند در موقعیت های پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار گیرد. این مقیاس5 مولفه شایستگی / استحکام شخصی، اعتماد به غرایز شخصی/ تحمل عواطف منفی، پذیرش مثبت عواطف / روابط ایمن، کنترل و معنویت دارد که به صورت لیکرت پنج درجه ای از صفر تا چهار نمره گذاری می گردد. حداقل نمره تاب آوری شرکت کنندگان صفر و حداکثر آن ها صد است. براساس پژوهش های حق رنجبر و همکاران (1390)روایی و پایایی پرسشنامه مذکور برای استفاده در ایران مورد تایید قرارگرفته و ضریب آلفای کرونباخ 84/0 برای پایایی پرسشنامه تاب آوری گزارش شده است.

پرسشنامه معناداری زندگی[28](MLQ).این مقیاس یک مقیاس 10 گویه ای است که استگر، فریزر، اویشی و کالر آن را در سال 2006 به منظور ارزیابی وجود معنا و تلاش برای یافتن آن ساختند. این مقیاس دارای 2 خرده مقیاس وجود معنا در زندگی و جست وجو برای یافتن معنا بوده که فرد متناسب با حالات و تجربیات خود از زندگی و مفهومی که بدان دست یافته است در پاسخ به هر گویه از یک لیکرت 7 درجه ای که از کاملا نادرست (1)شروع شده و به کاملا درست (7)پایان می یابد، استفاده می کند و حداقل نمره معناداری زندگی فرد 10 و حداکثر آن 70 است.براساس پژوهش های میشل اف. استگر و تاد بی. کاشدان[29] (2006)روایی و پایایی پرسشنامه مذکور مورد تایید قرار گرفته و عدد 80/0 به عنوان ضریب پایایی گزارش شده است. 

4. یافته ها

جدول (1). میانگین وانحراف استاندارد سن، معناداری در زندگی، تاب آوری و دلبستگی به خدا

جدول (2). شاخص های آماری متغیرهای معناداری در زندگی، تاب آوری و دلبستگی به خدا

جدول (3). مشخصه های تحلیل رگرسیون خطی چندگانه برای پیش بینی معناداری در زندگی برپایه دلبستگی به خدا و تاب آوری

5. بحث و نتیجه گیری

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی معناداری رابطه میان دو متغیر دلبستگی به خدا و تاب آوری با متغیر معناداری در زندگی است. بدین منظور اطلاعاتی در رابطه با متغیر های مذکور از طریق سه پرسشنامه از آزمودنی ها جمع آوری و به شیوه رگرسیون تحلیل شد. نتایج حاصل (جدول (3))نشان داد که میان دلبستگی به خدا و تاب آوری با معناداری زندگی رابطه ای معنی دار وجود دارد. تحلیل رگرسیون برای معناداری دو متغیر دلبستگی به خدا و معناداری در زندگی عدد 003/0 بود که نشان دهنده رابطه مثبت و مستقیم میان این دو متغیر است، به گونه ای که با افزایش میزان دلبستگی به خدا شاهد افزایش معناداری در زندگی افراد هستیم. تحلیل رگرسیون برای معناداری دو متغیر تاب آوری و معناداری در زندگی عدد 000/0 بود که نشان دهنده رابطه مثبت و مستقیم میان دو متغیر مذکور است، به گونه ای که با افزایش میزان تاب آوری شاهد افزایش میزان معناداری در زندگی افراد هستیم. این نتایج با یافته های حسین جناآبادی و فرامرز سابقی (1393)،درمورد دلبستگی به خدا با معناداری زندگی والدین کودکان کم توان ذهنی؛ مهدی شیخ، خدابخش احمدی، باقرغباری بناب و محمدجواد احمدی زاده (1393)، درمورد دلبستگی به خدا در سخت رویی و عزت نفس اجتماعی کارکنان نظامی؛ امین حسن پور، مریم سیف نراقی، احمد قره خانی و مسعود جعفری (1391)، درمورد دلبستگی به خدا و سلامت روان در والدین کودکان استثنایی و عادی شهر همدان؛ خدابخش احمدی، مهدی شیخ، حسن سرابندی (1391)، درمورد دلبستگی به خدا در تاب آوری و سلامت روان والدین کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر؛ محمدعلی بشارت (1386)، درمورد تاب آوری، آسیب پذیری و سلامت روانی؛ سیامک سامانی، بهرام جوکار و نرگس صحراگرد (1386)، درمورد تاب آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی؛ جواد خلعتبری و صونا بهاری (1389)، درمورد ارتباط میان تاب آوری و رضایت از زندگی؛ نرگس السادات مرتضوی و نعمت الله یاراللهی (1394)، درمورد فراتحلیل رابطه بین تاب آوری و سلامت روان؛ همسو است. درتبیین این نتایج که همسو با یافته های بسیاری از تحقیقات مشابه انجام گرفته در این زمینه در فرهنگ های مختلف نیز می باشد، می توان گفت؛ دلبستگی، ایمان و اعتقاد راسخ به خدا موجب نگرش معنادار و هدف دار فرد به کل زندگی و عدم دلبستگی و یا اعتقاد اجتنابی و اضطرابی به خدا موجب عدم انسجام و آرامش فرد می شود که این امر موجب ضعف و منشأ اختلاف های بسیاری در زندگی فردی و خانوادگی می شود. همچنین اعتقاد به هدفمند بودن آفرینش مخلوقات خداوند از جمله این دنیا و انسانی که در آن زندگی می کند و این موضوع که انسان بنا به دلیل یا دلایلی برای زندگی در این دنیا آفریده شده است موجب معنادار شدن زندگی برای انسان می گردد، این اعتقاد جز با دلبستگی به خدا امکان پذیر نیست. مقاومت در برابر موقعیت های چالش برانگیز زندگی اعم از تحمل شرایط سخت کاری، ناتوانی های جسمی، فقر اقتصادی، از دست دادن عزیزان و اقوام، ناکامی در رسیدن به خواسته ها و آرزوهای خود و تلاش در جهت رفع محرومیت ها و داشتن امید فراهم کردن زندگی بهتر برای خود و خانواده خویش، باعث می شود تا افراد علاوه بر زندگی در این دنیا، معنای آن را درک کنند که این خود باعث تقویت امید و اراده ی افراد برای رفع محرومیت ها و محدودیت هایشان در زندگی می شود. حال به این نکته توجه کنیم که اگر فردی علاوه بر دلبستگی به خدا، در برابر چالش های زندگی تاب آوری از خود نشان دهد، با توجه به تاثیر فوق العاده ی هر یک از این دو عامل در فهم بهتر معنای زندگی، معنایی به مراتب شایسته تر از زندگی خود نسبت به دیگران که به چنین سطحی نرسیده اند را درک خواهد کرد. بر اساس نتایج به دست آمده می توان چنین نتیجه گیری کرد که احتمالا دلبستگی معلمان به خدا و تاب آوری آنان در زندگی می تواند باعث معنادار شدن زندگی برای آنان گردد به گونه ای که در هنگام انجام وظیفه خود، نسل نوخاسته جامعه را در پیدا کردن معنای زندگی خویش یاری دهند.

تقدیر و تشکر

از استاد راهنمای خود، خانم دکتر فاطمه هداوندخانی، که اینجانب را در تمام مراحل نگارش این مقاله یاری نمودند، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان(پردیس شهید مفتح شهرری)که نگارش این مقاله جز با همکاری آنان مقدور نبود و تمام عزیزانی که اینجانب را در نگارش این مقاله همراهی نمودند، صمیمانه سپاسگزارم.

منابع

- احمدی، خدابخش؛ شیخ، مهدی و سرابندی، حسن(1391)؛«نقش دلبستگی به خدا در تاب آوری و سلامت روان والدین کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر»، پژوهش در سلامت روان شناختی، دوره 6، شماره 1، تهران: ص 9-1.

- جلیلی نیکو، سعید؛ خرامین، شیرعلی؛ قاسمی جوبنه، رضا و محمدعلی پور، زینب (1394)؛«نقش تاب آوری خانواده و ذهن آگاهی در آمادگی اعتیاد دانشجویان»، ارمغان دانش، دوره 20، شماره 4، تهران: 368-357.

- حسن پور، امین؛ سیف نراقی، مریم؛ قره خانی، احمد و جعفری، مسعود (1391)؛«بررسی رابطه دلبستگی به خدا و سلامت روان در والدین کودکان استثنایی و عادی شهر همدان سال تحصیلی 1388-1387»، روان شناسی افراد استثنایی، دوره 2، شماره 6، تهران: ص 20-1.

- سراج زاده، سیدحسین و رحیمی، فرشید (1392)؛«رابطه دینداری با معناداری زندگی در یک جمعیت دانشجویی»، راهبرد فرهنگ، دوره 6، شماره 24، تهران: ص 30-7.

- شیخ، مهدی؛ احمدی، خدابخش؛ غباری، بناب باقر و احمدی زاده، محمدجواد (1393)؛«نقش دلبستگی به خدا در سخت رویی و عزت نفس اجتماعی کارکنان نظامی»، پرستار و پزشک در رزم، دوره 2، شماره 4، تهران: 152-146.

- علیایی، زهرا؛ سامانی، سیامک و فانی، حجت الله (1390)؛«بررسی روایی و پایایی مقیاس دلبستگی به خدا»، روش ها و مدل های روان شناختی، دوره 2، شماره ویژه نامه، تهران: 81-65.

- نصیری، حبیب الله و جوکار، بهرام (1387)؛«معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان (گروهی از زنان شاغل فرهنگی)»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره 6، شماره 2، تهران: ص 176-157.

- AyyoobSharifi. (2016). A critical review of selected tools for assessing community resilience.Ecological Indicators. Vol. 69: 629-647.

- Dursan, Pinar. Saracli, Sinan and Konuk, Osman. (2014). The Roles of Meaningful Life and Posttraumatic Stress in Posttraumatic Growth in a Sample of Turkish Universiry Students. Procida. Vol. 159: 702-706.

- Ghobary Bonab, Bagher and YousefiNamini, Avazehsadat. (2010). The Relationship between Attachment to God and Reliance on God. Procida. Paris. Vol. 5: 1098-1104.

- Jin K. Kok, Lee Y. Goh, Chin C. Gan. (2015). Meaningful life and happiness: Perspective from Malaysian Youth. The Social Science Journal.South East Asia. Vol. 52: 69-77.

- Khodabakhshi, A and Khodaee, M.R. (2011).The comparison between resiliency and mental health among athlete and non-athlete male students.European Psychiatry. Vol. 26: 1588.

- Kleiman, Evan M and Beaver, Jenna K. (2013). A meaningful life is worth living: Meaning in life as a suicide resiliency factor. Psychiatry Research. Vol. 210: 934-939.

- Mehrinejad, SeyedAbolgasem. Tarsafi, Mahdieh and Rajabimoghadam, Sara.(2015). Predictability of Student’s Resiliency by Their Spirituality.Procida. Vol. 205: 396-400.

- Michael F. Steger and Todd B. Kashdan.(2006). Stability and specificity of meaning in life and life satisfaction over one year. Happiness studies, 8. USA: 161-179.

- Rasch, Sebastian. Heckelei, Thomas. Storm, Hugo.Oomen, Roelof and Naumann, Christiane. (2016). Multi-scale resilience of a communal rangeland system  in South Africa. Ecological Economics. Vol. 131: 129-138.

- Refahi, Zhaleh. Bahmani, Bahman. Nayeri, Ahmad and Nayeri, Ramezan. (2015). The Relationship between Attachment to God and Identify Styles with Psychological Well-being in Married Teachers.Procida. Paris. Vol. 174: 1922-1927.

- Steger, M. F . , Frazier, P ., Oshi, S., &Kaler, M. (2006). The Meaning in Life Questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. Journal of Counseling Psychology, 53, USA: 80-93.